खंडोबा मंदिर, शेगडू

माहिती:

पूर्वी या ठिकाणी शेगुड नावाचे जंगल होते. जंगलातील एका चंदनाच्या खोडात ‘मी आहे’ असा दृष्टांत एका भक्ताला मिळाला, मग त्याने जाऊन तिथे ते खोड कुदळ – टिकवाच्या साह्याने खोदून त्या खोडातील खंडोबारायाची ती स्वयंभू मूर्ती बाहेर काढली व तिथेच एक छोटे मंदिर बांधून या स्वयंभू मूर्तीची स्थापना केली. काही वर्षांतर श्री पुंडे नावाच्या जहागीरदाराने येथील मंदिराचा जिर्णोध्दार केला. मंदिराचे बांधकाम करुन त्याला भक्कम अशी दगडी तटबंदी बांधली. ३५० वर्षांपूर्वीचे असलेले हे मंदिर २ ते ३ एकरामध्ये पसरलेले आहे. येथे टेहळणीसाठी सुरक्षेच्या दृष्टीने जागा तयार केली आहे व वर जाता येईल अशी व्यवस्थाही केली आहे. तटबंदीच्या उत्तर बाजूस भव्य प्रवेशद्वार असून त्यावर तत्कालीन स्थापत्य शैलीचा प्रभाव दिसतो. एका शिलालेखावर लिखाण व नक्षीदार काम केलेले दिसते. (विजयादशमीला या द्वाराचे व तटबंदीचे बांधकाम झाले आहे, असा मजकूर त्यावर आढळतो). असेच एक भव्य प्रवेशद्वार  तटबंदीच्या व मंदीराच्या मागील बाजूस (दक्षिणेला) देखील आहे व ते फक्त सोमवती अमावस्येला उघडले जाते. मुख्य महाद्वारातून आत प्रवेश करताच समोर उंच दिपमाळ दिसते व त्यासमोर मुख्य सभामंडप नजरेस पडतो. येथील या सुंदर दगडी दिपमाळांचे वैशिष्ट्य म्हणजे प्रत्येक उत्सवामध्ये या दिपमाळा दिव्यांनी उजळून निघतात. हे दृश्य नयनरम्य दिसते व मंदीराच्या सौंदर्यात अजून भर पडते. महाद्वाराच्या आत डाव्या बाजूला दगडी बारव खोदलेली असून आत उतरण्यासाठी पायऱ्या दिसतात. येथील पाणी फक्त देवासाठी वापरले जाते.